Η πρόκληση της Ιχνηλασιμότητας

 To άρθρο των Ρόδιου Γαμβρού* καιΝίκου Μπουκαούρη* δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αποθήκη & Μεταφορές*

Η αναγκαιότητα της Ιχνηλασιμότητας, δηλαδή η γνώση της προέλευσης και της προϊστορίας κάθε υλικού που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία, γενικεύτηκε την δεκαετία του 1990 με την εφαρμογή των Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας και με την εισαγωγή των προτύπων ISO 9000. Ειδικά στην Ευρώπη, μετά τις διατροφικές κρίσεις της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας και των διοξινών του 1999, η ανάγκη για γνώση και ασφάλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα έγινε επιτακτική. Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σαν στόχο την ασφάλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα με αναφορά στην "Λευκή Βίβλο" (2000). Έτσι, η Ιχνηλασιμότητα εξελίχθηκε σε νομική προϋπόθεση. Παρόλο που ο σχετικός κανονισμός είχε άμεση ισχύ, τα άρθρα 18 & 19 που θεσπίζουν την υποχρέωση για Ιχνηλασιμότητας τέθηκαν σε εφαρμογή μόλις την 1/1/2005.

Προϋποθέσεις και Ορολογία

Η Ιχνηλασιμότητα και τα Συστήματα Διασφάλισης Ποιότητας απαιτούν την ύπαρξη δυο βασικών προϋποθέσεων:

α. Ταυτότητα της ποσότητας πού διαχειριζόμαστε και

β. Διαδικασία και μέσα παρακολούθησης της ποσότητας αυτής

Στο σημείο αυτό κάνει την εμφάνιση της η έννοια της παρτίδας, η οποία ορίζεται ως το σύνολο μιας ποσότητας ενός "υλικού", η οποία έχει παραχθεί ή συσκευαστεί κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Σαν υλικό ορίζεται κάθε μορφή τελικού ή ημιτελούς προϊόντος, πρώτης ύλης ή υλικού συσκευασίας. Ο κωδικός παρτίδας, “lot” ή “batch”, είναι ένα σύνολο χαρακτήρων τα οποία αποτελούν την κωδικοποίηση της συγκεκριμένης παρτίδας και περιέχουν τις παρακάτω πληροφορίες: ημερομηνία παραγωγής - επεξεργασίας, τόπο παραγωγής - επεξεργασίας (χώρα ή και εργοστάσιο) και άλλες πληροφορίες, π.χ. βάρδια. Ο “lot” είναι τοποθετημένος πάνω σε κάθε μονάδα καταναλωτή, κιβώτιο και ετικέτα της παλέτας. Τελευταία, ο “lot” εμφανίζεται με δύο μορφές: αναγνώσιμος από άνθρωπο και αναγνώσιμος από scanner (barcode). Η σωστή αναγραφή του “lot” σε όλες τις υποσυσκευασίες, μέχρι και τη μονάδα διακίνησης (π.χ. παλέτα) αποτελεί την αρχή της Ιχνηλασιμότητας.

Καταγραφή της Πορείας της Παλέτας και ο Ρόλος της ΤεχνολογίαςΗ διαδικασία παρακολούθησης είναι δυνατόν να ξεκινά με την απλή καταγραφή των κινήσεων κάθε παρτίδας (handling unit) στην αποθήκη και στην παραγωγή. Στο σημείο αυτό ανακύπτει το πρόβλημα του όγκου των δεδομένων που δημιουργείται και της σωστής διαχείρισης τους. Σήμερα χρησιμοποιούνται μηχανογραφημένα εργαλεία που καθιστούν την καταγραφή ευκολότερη και την αναζήτηση στοιχείων πιο αποτελεσματική σε σχέση με την παλαιότερη μέθοδο της χειρόγραφης καταγραφής των κινήσεων σε ετικέτες.

Οι σημαντικότερες κινήσεις που πρέπει να καταγραφούν είναι οι εξής:

Παραλαβές • Μεταφορές • Αναλώσεις υλικών συσκευασίας, πρώτων υλών και ημιέτοιμου προϊόντος • Μεταβολή προϊόντος • Παραγωγή ημιέτοιμου και έτοιμου προϊόντος • Αναπαλετοποίησεις • Μεταβολή ποιοτικού status προϊόντος • Φορτώσεις.

Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να υπάρχει μια σωστά οργανωμένη και κατανοητή διαδικασία. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η καλύτερη πρακτική είναι να καταγράφονται οι πληροφορίες στο σημείο όπου γίνονται οι φυσικές κινήσεις, δηλαδή στο εργοστάσιο ή την αποθήκη.Η τεχνολογία μπορεί να είναι αρωγός σε αυτόν το σκοπό. Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε εγκατάστασης, συνήθως ο βασικός εξοπλισμός που απαιτείται είναι ο εξής: Η/Υ για καταγραφή των κινήσεων • Σχετικό software • Θερμικοί εκτυπωτές ετικετών • Barcode και scanner • Φορητά τερματικά ραδιοσυχνότητας και κεραίες.

Επιπλέον, κατά την εγκατάσταση εξασφάλισης Ιχνηλασιμότητας είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει εκπαίδευση των χειριστών. Η εμπειρία έχει δείξει 1 στους 2 ή 1 στους 3 χειριστές θα γίνει χρήστης του συστήματος.

Διεθνής κανόνες “παρακολούθησης”Ενώ η καταγραφή των στοιχείων σε επίπεδο κιβωτίων ή καταναλωτικών μονάδων γίνεται με συστήματα customized για κάθε επιχείρηση, η παρακολούθηση των στοιχείων στην ετικέτα της παλέτας ακολουθεί αυστηρούς Διεθνείς κανόνες. Είναι πολύ σημαντικό το σύστημα που θα εγκατασταθεί να υποστηρίζει τους παραπάνω τους κανόνες, όπως αυτοί περιγράφονται στα standard του ΕΑΝ International (ή ΕΛΚΕΣΗΠ Ελλάδος). Διαφορετικά, είναι δύσκολο να παρακολουθείται η πληροφορία του lοt σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας και να υπάρχει αυτόματη μεταβίβαση πληροφοριών, είτε ηλεκτρονικά (ΕDΙ), είτε, πιο συχνά, μέσω των ετικετών των παλετών, μεταξύ των κρίκων της αλυσίδας.

Αναζήτηση ευθυνώνΔυστυχώς, μέχρι σήμερα επικρατούσε η αντίληψη ότι η βιομηχανία είχε την αποκλειστική ευθύνη για την εφαρμογή της Ιχνηλασιμότητας. Όμως, η βιομηχανία δεν είναι δυνατόν να αντεπεξέλθει στις ουσιαστικές και νομικές απαιτήσεις μόνη της, χωρίς την συνυπευθυνότητα των άλλων εταίρων της εφοδιαστικής αλυσίδας. Με τη νομοθετική θέσπιση της υποχρέωσης για Ιχνηλασιμότητα, η συνεργασία αυτή γίνεται νομική απαίτηση. Η βιομηχανία, λοιπόν, προσδοκά τη συμμετοχή των παραγωγών, διακινητών, επεξεργαστών, χονδρεμπόρων και λιανοπωλητών στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή της ιχνηλασιμότητας, με την τήρηση από τον καθένα αρχείων των δικών του κινήσεων, των υλικών που παρέλαβε, επεξεργάσθηκε και παρέδωσε. Η αρχή του -1/+1 [τήρηση στοιχείων για τον άμεσο προμηθευτή και τον άμεσο πελάτη] είναι κανόνας οριοθέτησης της νομικής υποχρέωσης κάθε κρίκου της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Δυνατότητα ΑνάκλησηςΗ Ιχνηλασιμότητα θεσπίσθηκε για να εγγυηθεί την τροφική ασφάλεια επιτρέποντας την άμεση ανάκληση επικίνδυνων παρτίδων. Στο άρθρο 19 του Κανονισμού 178/2002, ορίζεται η μεμονωμένη ευθύνη κάθε χονδρεμπόρου ή λιανοπωλητή να συνεργάζεται στην ανάκληση. Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν εκλαμβάνεται ως δικαίωμα μερικής και αυτόνομης ανάκλησης, χωρίς την εμπλοκή του παρασκευαστού. Ο τελευταίος κατέχει καίριες πληροφορίες για την αξιολόγηση της επικινδυνότητας της παρτίδας και είναι αυτός που επιφορτίζεται με τον αρνητικό αντίκτυπο της ανάκλησης. Εν κατακλείδι λοιπόν, η Ιχνιλασιμότητα είναι πρόκληση για ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα, αλλά υποχρέωση απέναντι στον καταναλωτή.

*Ο κ. Ρόδιος Γαμβρός είναι Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (Σ.Ε.Β.Τ.) και Διευθυντής Ποιότητας της NESTLE Hellas S.A. O κ. Νίκος Μπουκαούρης είναι Ειδικός Supply Chain Projects & Materials Handling στην NESTLE Hellas S.A. Το περιοδικό "Α&Μ"αποτελεί ένα έγκυρο μέσο πληροφόρησης των ελληνικών επιχειρήσεων σχετικά με τα θέματα της ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ. Παρουσιάζει case studies, άρθρα και ρεπορτάζ αγοράς.


ΑΠΟ: FOOD AND DRINKS