Μικρόβια

Η λέξη «μικρόβιο» είναι αρκετά συχνή στο λεξιλόγιο τόσο των κτηνιάτρων, όσο και των ιδιοκτητών. Οι τελευταίοι μάλιστα συχνά κάνουν κατάχρηση του όρου αυτού, χωρίς να τον κατανοούν, σε σημείο μάλιστα να γίνονται πολλές παρανοήσεις. Ο όρος «μικρόβιο» είναι διεθνής (microbe) και η προέλευση της λέξης είναι φυσικά ελληνική: μικρός +βίος, δηλ. μικροοργανισμός.
Πραγματικά, τα μικρόβια είναι πάρα πολύ μικρά κύτταρα, τα οποία φυσικά δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Οι διαστάσεις τους είναι της τάξης του χιλιοστού του χιλιοστού του μέτρου, (δηλ. ένα εκατομμυριοστό του μέτρου). Για να το θέσουμε πιο παραστατικά, χωράνε αρκετές χιλιάδες μικρόβια στο κεφάλι μιας καρφίτσας!!!
Υπάρχουν στη φύση χιλιάδες είδη μικροβίων, σαφώς ξεχωριστά το καθένα μεταξύ τους, που έχουν τις ιδιαιτερότητές τους σε ότι αφορά το περιβάλλον που μπορούν να αναπτυχθούν. Έτσι λοιπόν βρέθηκαν μικρόβια στους παγωμένους πόλους αλλά και σε γεωθερμικές πηγές, στις θάλασσες και στα ποτάμια, σε χώμα και σε τσιμέντο. Είναι τόσο μεγάλη η ποικιλομορφία των μικροβίων, ώστε να ζουν σε κάθε είδους περιβάλλον. Πρακτικά μιλώντας, μπορούμε να πούμε πως τα μικρόβια είναι ΠΑΝΤΟΥ!!!
Έχει ειπωθεί, πως η φύση απεχθάνεται το κενό. Αυτό είναι περά για πέρα αλήθεια για τα μικρόβια. Μας είναι λοιπόν ακατόρθωτο να απαλλαγούμε οριστικά από αυτά. Η ανθρωπότητα ταλαιπωρήθηκε στο παρελθόν και εξακολουθεί να ταλαιπωρείται από τέτοιους μικροοργανισμούς, το ίδιο και τα ζώα. Υπάρχουν όμως και τα ωφέλιμα μικρόβια, την ύπαρξη και την δραστηριότητα των οποίων όλοι τις απολαμβάνουμε.
Το τυρί και το γιαούρτι παρασκευάζονται με την προσθήκη ειδικών μικροβίων στο γάλα. Ο μούστος ωριμάζει σε κρασί υπό τη επίδραση συγκεκριμένων μικροβίων. Ακόμα, τα μικρόβια βρίσκουν εφαρμογή στην γεωργία και στην φαρμακοβιομηχανία.
Ωφέλιμα μικρόβια υπάρχουν και στο σώμα μας, όπως και στο σώμα των ζώων. Το σύνολο των μικροβίων αυτών, που αποτελείται από πληθυσμούς διαφόρων ειδών το ονομάζουμε μικροβιακή χλωρίδα. Έτσι η μικροβιακή χλωρίδα του σώματος ανταγωνίζεται τα ξένα μικρόβια και το προστατεύει από μολύνσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με την μικροβιακή χλωρίδα της μύτης και του δέρματος. Μια ειδική περίπτωση είναι η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου, η οποία όχι μόνο ανταγωνίζεται τα ξένα μικρόβια που μπαίνουν με την τροφή, αλλά επιπλέον με τις κατάλληλες ζυμώσεις που επιτελεί, συμβάλλει σημαντικά στην πέψη και στην παραγωγή θρεπτικών συστατικών.
Από πλευράς παθολογίας βέβαια, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα μικρόβια χωρίζονται σε 3 κατηγορίες:
Α. Τα παθογόνα μικρόβια: Αυτά τα μικρόβια, αν εισέλθουν στον οργανισμό, προκαλούν οπωσδήποτε ασθένεια. Τυπικό παράδειγμα η λεπτοσπείρωση, ένα μικρόβιο που προκαλεί ίκτερο, αιμορραγία, εμετό, διάρροια και εναντίον του οποίου εμβολιάζουμε τους σκύλους.
Β. Τα ευκαιριακά παθογόνα μικρόβια: Αυτά για να προκαλέσουν ασθένεια, πρέπει να συντρέχουν κι άλλοι λόγοι, π.χ. μια άλλη γενική νόσος, ένας τραυματισμός, κ.λ.π. Οι μικροοργανισμοί αυτοί σε ένα υγιή οργανισμό δεν μπορούν να προξενήσουν καμία απολύτως βλάβη.
Γ. Τα μη παθογόνα μικρόβια: Πρόκειται για εντελώς αβλαβείς μικροοργανισμούς, οι οποίοι δεν συμμετέχουν σε καμία παθολογική εξέλιξη.

Ένα μικρόβιο μπαίνει στον οργανισμό από μία «πύλη εισόδου», για παράδειγμα ένα τραύμα του δέρματος, μία μολυσμένη τροφή από το στόμα, εισπνοή από την μύτη μολυσμένων σταγονιδίων, κ.λ.π. Από το σημείο αυτό, την πύλη εισόδου, τα μικρόβια μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, φτάνουν στο όργανο-στόχος. Άλλες φορές πάλι εκδηλώνουν την παθογόνο δράση τους μόνο στο σημείο εισόδου, όπως κάποια μικρόβια που αναπτύσσονται μόνο στο έντερο και προκαλούν διάρροια, ενώ άλλα αναπτύσσονται μόνο στο δέρμα και προκαλούν δερματίτιδα. Υπάρχει και η περίπτωση να γίνεται αθρόος πολλαπλασιασμός των μικροβίων στο αίμα (σηψαιμία) με θανατηφόρα αποτελέσματα. Πριν φτάσουν τα μικρόβια στο τελικό τους όργανο-στόχο ταξιδεύουν από το αρχικό σημείο εισόδου με την κυκλοφορία του αίματος. Η φάση αυτή ονομάζεται βακτηριαιμία και χαρακτηρίζεται από πυρετό.
Σημαντικός τρόπος παθογόνου δράσης ορισμένων μικροβίων είναι οι τοξίνες. Αυτές είναι χημικές ουσίες, που παράγονται από ορισμένα μικρόβια και προξενούν βλάβη στον οργανισμό. Για παράδειγμα ο τέτανος οφείλεται στην τοξίνη του μικροβίου Cl. Tetani. Μία κατηγορία μικροβίων ζει και αναπτύσσεται σε περιβάλλον χωρίς αέρα, δηλαδή χωρίς οξυγόνο. Τα μικρόβια αυτά ονομάζονται αναερόβια, και εάν αναπτυχθούν σε βαθιά τραύματα, που δεν φτάνει ο αέρας, ονομάζονται αποστήματα. Αυτά είναι όγκοι γεμάτοι πύον. Το πύον αποτελείται από νεκρά κύτταρα και μικρόβια. Τα αποστήματα, ανάλογα με το σημείο του οργανισμού που αναπτύσσονται, μπορεί να είναι μικρά σαν κεφάλι καρφίτσας (μικροαποστήματα) ή μεγάλα σαν … καρπούζι!!!
Σε αντίθεση με τα αναερόβια, υπάρχουν και τα αερόβια μικρόβια, τα οποία αναπτύσσονται μόνο σε παρουσία αέρα (δηλαδή οξυγόνου). Τέτοια μικρόβια είναι υπεύθυνα για δερματοπάθειες, για επιμόλυνση τραυμάτων, κ.λ.π.
Μιλώντας για πολλαπλασιασμό των μικροβίων πρέπει να σταθούμε σε δύο χαρακτηριστικά. Καταρχήν ο κλασικός τρόπος αναπαραγωγής είναι η διαίρεση ενός μητρικού μικροβιακού κυττάρου σε δύο απολύτως όμοια θυγατρικά. Ο χρόνος διαίρεσης είναι χαρακτηριστικός για κάθε είδος μικροβίου σε ευνοϊκές συνθήκες. Για παράδειγμα η E.coli (το κοινό κολοβακτηρίδιο) έχει χρόνο πολλαπλασιασμού είκοσι λεπτά (20 min.) Έτσι ξεκινώντας από ένα κύτταρο μέσα σε 24 ώρες προκύπτουν 2 εις την 72η, μικροβιακά κύτταρα, αφού κάθε 20 λεπτά διπλασιάζεται ο πληθυσμός!!!
Το δεύτερο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό που έχουν ορισμένα μικρόβια είναι η σπορογονία. Όταν τα μικρόβια αυτά βρεθούν σε δυσμενείς συνθήκες περιβάλλοντος, τότε μετατρέπονται σε σπόρια, σε ανθεκτικές μορφές δηλαδή, που παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα αδρανείς, μέχρι να βρεθούν σε κατάλληλο περιβάλλον, οπότε «βλαστώνουν» κι αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται με τον προηγούμενο τρόπο. Η σπορογονία δεν είναι ακριβώς πολλαπλασιασμός, αλλά περισσότερο διατήρηση του πληθυσμού σε αντίξοες συνθήκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο βάκιλος του άνθρακα, που κατέκλυσε την επικαιρότητα πρόσφατα.