Μύθοι και αλήθειες για την τροφική δυσανεξία

Αν και υπάρχει η πεποίθηση ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού πάσχει από κάποιου είδους τροφική αλλεργία, μόλις το 2-3% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από αυτές. Από αυτές, οι πλέον συνηθισμένες είναι η αλλεργία στο γάλα (50%), στα αβγά (73%), στα φιστίκια (49%), στη σόγια (28%), στα ψάρια (55%) και στο σιτάρι (22%).

Πρέπει να γνωρίζουμε πως, σοβαρή αντίδραση σε κάποια τροφή μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία ανεξάρτητα από το ιστορικό. Ένας άνθρωπος δεν γεννιέται πάντα με μια αλλεργία, μπορεί να την αποκτήσει σε οποιαδήποτε ηλικία. Συνήθως, βέβαια, υπάρχει κάποιο συνοδό γεγονός που πυροδοτεί αυτή την αντίδραση του οργανισμού.

Τα άτομα, όμως, που κινδυνεύουν περισσότερο από αναφυλακτικές θανατηφόρες αντιδράσεις είναι οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες με άσθμα, που έχουν αλλεργία σε θαλασσινά και ξηρούς καρπούς (φιστίκι, καρύδι, κ.λπ.).

Αν εξετάσουμε αντίστροφα τις τροφικές αλλεργίες, ένα παιδί που εμφανίζει κάποια ευαισθησία σε τρόφιμα ενδέχεται μεγαλώνοντας να το ξεπεράσει.

Έχω δυσανεξία στη γλουτένη. Ποια τρόφιμα πρέπει να αποφεύγω;

Η γλουτένη είναι μία πρωτεΐνη που βρίσκεται σε ορισμένα δημητριακά και δημιουργεί στο λεπτό έντερο κάποιων ανθρώπων μία παθολογική κατάσταση, λόγω ανοσολογικής απάντησης, που ονομάζεται κοιλιοκάκη ή δυσανεξία στη γλουτένη.  Η γλουτένη οδηγεί σε καταστροφή του εντερικού βλεννογόνου, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η πέψη και η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης ποικίλλουν και τα πιο κοινά είναι το πρήξιμο, οι πόνοι στην κοιλιά, η διάρροια, η μείωση βάρους ή η ελλιπής ανάπτυξη στα παιδιά, η σιδηροπενική αναιμία, που δεν ανταποκρίνεται σε θεραπεία με σίδηρο.

Η αυστηρή αποχή από τρόφιμα με γλουτένη, αποτελεί και το μοναδικό τρόπο αντιμετώπισης της κοιλιοκάκης ή δυσανεξίας στη γλουτένη. Η γλουτένη βρίσκεται στο σιτάρι, στο κριθάρι, στη σίκαλη και στη βρώμη και όπου αυτά περιέχονται, όπως π.χ. αλεύρι, αρτοσκευάσματα, ζυμαρικά, αλλά και σε πολλά ακόμα τρόφιμα, που ίσως δε φανταζόμαστε, όπως π.χ. σοκολάτες και άλλα γλυκά εμπορίου (κουλουράκια, μπισκοτάκια), έτοιμες σάλτσες και άλλα κονσερβοποιημένα τρόφιμα ή ακόμα και σε τσιπς. Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να διαβάζουμε τις ετικέτες των τροφίμων, όταν ψωνίζουμε, ώστε να αποφεύγουμε τα τρόφιμα που αναγράφουν ότι περιέχουν γλουτένη, καθώς και άλλα άγνωστα συστατικά, πρόσθετα, συντηρητικά, χρωστικές, κ.α. ή υπονοούν από τα συμφραζόμενα ότι μπορεί να την περιέχουν, όπως π.χ. πρωτεΐνη σίτου, σιτάλευρο, ίχνη δημητριακών, μαστίχα βρώμης. Επιπλέον πρέπει να ελέγχουμε τις ετικέτες σε ορισμένα ποτά, όπως η μπύρα, το ουίσκυ, το τζιν, η βότκα και να είμαστε προσεκτικοί όταν καταναλώνουμε τρόφιμα σε εστιατόρια. Στο διαιτολόγιό μας πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, πατάτες, ρύζι, κρέας, κοτόπουλο, ψάρι και τα ειδικά προϊόντα χωρίς γλουτένη, όπως π.χ. αλεύρι και ζυμαρικά, τα οποία διατίθενται στα φαρμακεία και δικαιολογούνται από τα ταμεία.  

Τσατραφίλη Σταυρούλα , Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, MSc 

ΠΗΓΗ http://www.mednutrition.gr/content/view/4003/123/

Ποια είναι τα τροφικά αλλεργιογόνα;

Γάλα 

Το αγελαδινό γάλα περιέχει 30-35 gr/L ολικών πρωτεϊνών. Oι κύριες πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος είναι η καζεϊνη (80%) και ο ορός του γάλακτος (β-γαλακτολευκωματίνη και α-γαλακτοσφαιρίνη). Η ευαισθησία των ασθενών που είναι αλλεργικοί στο γάλα οφείλεται κατά κύριο λόγο στην β-γαλακτοσφαιρίνη (66-82%) και κατά δεύτερο λόγο στην καζεϊνη (43-57%) και την α-γαλακτολευκωματίνη (41-54%), ενώ πολλοί ασθενείς αντιδρούν σε περισσότερες από μια πρωτεΐνες. 

Ψάρια

Τα περισσότερα από τα αλλεργιογόνα των ψαριών δεν έχουν μελετηθεί με μόνη εξαίρεση το αλλεργιογόνο 'Μ' του μπακαλιάρου. Οι μύες των ψαριών περιέχουν πρωτεΐνες του συνδετικού ιστού, ακτινομυοσίνη και σαρκοπλασματικές πρωτεΐνες. Το αλλεργιογόνο 'Μ' είναι πρωτεΐνη που ανήκει σε ομάδα πρωτεϊνών που είναι γνωστές σαν 'παρβαλβουμίνες'. 

Οστρακοειδή

Έχουν απομονωθεί τα αντιγόνα Ι και ΙΙ από διάφορα είδη νωπών και μαγειρευμένων γαρίδων. Η διασταυρούμενη αντιδραστικότητα μεταξύ των διαφόρων ειδών οστρακοειδών, είναι πολύ πιθανή. Οι αλλεργικές αντιδράσεις που προκαλούν εκλύονται ταχύτατα και είναι σοβαρές (ενίοτε και θανατηφόρες). Χαρακτηριστικά αναφέρεται η περίπτωση ασθενούς που εκδηλώνει αναφυλαξία τρώγοντας ρύζι που έχει βράσει σε κατσαρόλα στην οποία είχαν βράσει γαρίδες στις οποίες είναι ευαισθητοποιημένος! 

Γενικές πληροφορίες για την τροφική αλλεργία

Κανείς δεν γνωρίζει πότε και που έλαβαν χώρα για πρώτη φορά ανθρώπινες αλλεργικές αντιδράσεις στα τρόφιμα. Οι πρώτες σχετικές αναφορές προέρχονται από τη "Συλλογή" του Ιπποκράτη (460-370 π.Χ) και αφορούν το τυρί και το κρασί. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ) αναφέρει ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να ανεχθούν τα φρούτα ενώ ο Γαληνός (210-130 π.Χ) περιγράφει ένα παιδί που ανέπτυξε αλλεργική συμπτωματολογία μετά την κατανάλωση κατσικίσιου γάλακτος. Κατά το πρώτο ήμισυ του τελευταίου αιώνα προ Χριστού, ο Ρωμαίος ποιητής και φιλόσοφος Tίτος Λουκρήτιος Κάρος (95-51 π.Χ.) στο μακροσκελές του ποίημα με τίτλο «Περί της φύσεως των πραγμάτων» (De Rerum Natura) επιβεβαιώνει την άποψη ότι οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα τρόφιμα ήταν γνωστές στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους και δηλώνει μεταξύ των άλλων ότι «.... εκείνο που αποτελεί φαγητό για κάποιον, μπορεί να είναι το δηλητήριο κάποιου άλλου» («Quod aliis cibus est aliis fuat acre venerum»).

Επιδημιολογία

Η πραγματική συχνότητα της τροφικής αλλεργίας δεν είναι γνωστή ενώ οι εκτιμήσεις για την συχνότητα των αντιδράσεων υπερευαισθησίας στο αγελαδινό γάλα κυμαίνονται από 0.3% έως 7.5% και κατ' άλλους έως 27%. Η συχνότητα είναι μεγαλύτερη στα βρέφη παρά στους ενήλικες και είναι ιδιαίτερα υψηλή στα ατοπικά παιδιά στα οποία εγγίζει το 25% όταν συνυπάρχει βρεφικό έκζεμα και άσθμα. Οι τροφικές αλλεργίες αφορούν το 8% των παιδιών και το 3-4% των ενηλίκων.

Ενοχοποιούνται για το 29-50% των περιπτώσεων αναφυλαξίας που προκαλούν ετησίως 150-200 θανάτους. Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο φύλων ή μεταξύ φυλών. Η συχνότητα της τροφικής αλλεργίας βαίνει αυξανόμενη καθώς κατά την περίοδο 1997-2007 αυξήθηκε κατά 18% στα παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών. Η αλλεργία στα φιστίκια (peanuts) είναι η συχνότερη και πλέον επίφοβη τροφική αλλεργία. Αντίθετα η αλλεργία σε χρωστικές ή συντηρητικά είναι πλέον σπάνια μορφή τροφικής ευαισθητοποίησης.

Δυσανεξία στη λακτόζη

Για πολύ καιρό, το γάλα της αγελάδας θεωρείται πηγή δυσάρεστων συμπτωμάτων, όπως οι στομαχικές διαταραχές και η ουρτικαρία (σχηματισμοί από σπυράκια ακμής σε διάφορα σημεία του σώματος).

Οι αντιδράσεις είναι λόγω της δυσανεξίας στη λακτόζη ή λόγω αλλεργίας στην πρωτεΐνη του γάλακτος. Στα βρέφη, μπορούν να υπάρξουν και οι δύο αυτές αντιδράσεις. Το γάλα είναι η πρώτη εξωγενής πηγή πρωτεΐνης για τα βρέφη και είναι μια πολύ σημαντική πηγή θρεπτικών στοιχείων, συνεπώς δεν μπορεί να αποκλειστεί εύκολα από την διατροφή των μωρών.

Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι η ανικανότητα της χώνευσης μεγάλης ποσότητας λακτόζης, το κύριο σάκχαρο του γάλακτος. Αυτή η ανικανότητα προκύπτει από την έλλειψη του ενζύμου της λακτάσης, η οποία παράγεται από τα κύτταρα στο εσωτερικό του λεπτού εντέρου. Η λακτάση σπάει τα σάκχαρα του γάλακτος σε απλούστερες μορφές που μπορούν να απορροφηθούν από το αίμα. Όταν δεν υπάρχει αρκετή λακτάση για να μεταβολίσει την καταναλωθείσα ποσότητα λακτόζης, τα αποτελέσματα, αν και συνήθως ακίνδυνα, μπορεί να είναι πολύ δυσάρεστα. Αν και όλοι οι άνθρωποι με έλλειψη λακτάσης δεν έχουν συμπτώματα, αυτοί που έχουν θεωρούνται δυσανεκτικοί στη λακτόζη. Κοινά συμπτώματα είναι η ναυτία, οι κράμπες, το φούσκωμα, τα αέρια και η διάρροια, τα οποία αρχίζουν περίπου 30 λεπτά με 2 ώρες μετά από την κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν λακτόζη. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων διαφέρει ανάλογα με την ποσότητα λακτόζης που μπορεί ο κάθε άνθρωπος να ανεχτεί.