Συσκευασία τροφίμων

Η συσκευασία τροφίμων είναι κάτι που σκεφτόμαστε σπάνια, εκτός εάν η συσκευασία είναι σχισμένη ή χαλασμένη με οποιονδήποτε τρόπο. Ωστόσο, η συσκευασία είναι ένα σημαντικό στοιχείο των τροφίμων που αγοράζουμε. Όχι μόνο προστατεύει τα τρόφιμα από εξωτερικές επιμολύνσεις, αλλά εξυπηρετεί και ένα μεγάλο αριθμό άλλων λειτουργιών.

Ο ρόλος της συσκευασίας τροφίμων
Η συσκευασία είναι μια σημαντική τεχνική για τη διατήρηση της ποιότητας των τροφίμων, καθώς ελαχιστοποιεί τα απορρίμματα και μειώνει τη χρήση των πρόσθετων. Η συσκευασία τροφίμων τελεί τη σημαντική λειτουργία του να περιέχει τα τρόφιμα, να τα προστατεύει από χημικές και φυσικές φθορές και να παρέχει ευκολία στους καταναλωτές στη χρήση των πληροφοριών του προϊόντος.

Είτε είναι κονσέρβα, γυάλινο μπουκάλι, βάζο ή χάρτινο κουτί, η συσκευασία των τροφίμων τα προστατεύει από μολύνσεις από μικροοργανισμούς, έντομα και άλλες επιμολύνσεις. Η συσκευασία προστατεύει, επίσης, τη μορφή, το σχήμα και τη σύσταση των τροφίμων, αποτρέπει την απώλεια γεύσης και αρώματος, επεκτείνει τη διάρκεια ζωής του προϊόντος και ρυθμίζει την περιεκτικότητα των τροφίμων σε νερό ή υγρασία.
Σε μερικές περιπτώσεις, η επιλογή του υλικού συσκευασίας μπορεί να έχει επιπτώσεις στη θρεπτική ποιότητα ενός προϊόντος. Παραδείγματος χάριν, οι αδιαφανείς συσκευασίες, όπως τα χάρτινα μπουκάλια στα προϊόντα γάλακτος, βοηθούν στο να υπάρχει μικρότερη απώλεια της φωτοευαίσθητης βιταμίνης ριβοφλαβίνης από την έκθεση στο φως του ήλιου.

Η συσκευασία αποτελεί επίσης ένα σημαντικό μέσο με το οποίο οι κατασκευαστές μπορούν να παρέχουν πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των προϊόντων τους, το διατροφικό περιεχόμενο και τα συστατικά τους.

Νέες συσκευασίες τροφίμων
Όπως ακριβώς συμβαίνει και με άλλες πτυχές της τεχνολογίας τροφίμων, ο τομέας της συσκευασίας έχει παρουσιάσει μερικές καινοτόμες εξελίξεις, ώστε να εξασφαλίσει ασφαλή και πιο θρεπτική παροχή τροφίμων. Μια μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προϊόντα όπως ο καφές και τα καρυκεύματα είναι η συσκευασία σε κενό αέρος, όπου το προϊόν τοποθετείται σε μια σακούλα αλουμινίου ή πλαστικού και το μεγαλύτερο μέρος του αέρα αφαιρείται. Η συσκευασία γύρω από το τρόφιμο επιτρέπει τη διατήρηση της εσωτερικής ατμόσφαιρας και έτσι το τρόφιμο μένει φρέσκο και ασφαλές.

Η συσκευασία τροποποιημένης ατμόσφαιρας (MAP) στηρίζεται στην αλλαγή της σύνθεσης των αερίων που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα με την αντικατάσταση του αέρα με ένα μεμονωμένο αέριο ή μείγμα αερίων. Αυτό συνδυάζεται στη συνέχεια με αποθήκευση σε χαμηλή θερμοκρασία κάτω από 3 °C. Ο στόχος της MAP είναι να αποκλειστεί ή να μειωθεί σε μεγάλο βαθμό η ποσότητα οξυγόνου, για να διατηρηθεί η υγρασία των τροφίμων και να εμποδιστεί η ανάπτυξη αερόβιων μικροοργανισμών.

Ενώ αυτή η μέθοδος έχει αποτελέσματα στην παρεμπόδιση της αύξησης των αυστηρώς αερόβιων βακτηρίων που αλλοιώνουν τα τρόφιμα, πολλά βακτήρια που συνδέονται με τροφογενείς λοιμώξεις, όπως το Clostridium SSP, το Campylobacter SSP και η Listeria monocytogenes, δεν επηρεάζονται στην ίδια έκταση. Ευτυχώς, υπάρχουν άλλοι τρόποι ελέγχου αυτών των βακτηρίων, όπως ο έλεγχος των επιπέδων υγρασίας και pH των τροφίμων, καθώς επίσης και ο έλεγχος του χρόνου και της θερμοκρασίας αποθήκευσης.

Η επιλογή του υλικού συσκευασίας εξαρτάται από τη συνιστώμενη θερμοκρασία αποθήκευσης του τροφίμου, τη σχετική υγρασία της συσκευασίας και την ενδεχόμενη επίδραση του φωτός στο περιεχόμενο. Η συσκευασία κενού αέρος και η MAP είναι χρήσιμες για τα πλούσια σε λίπος τρόφιμα, γιατί αποτρέπουν το τάγγισμα των λιπών με τη μείωση της έκθεσής τους στο οξυγόνο.

Στην «ενεργή συσκευασία» προστίθενται υλικά για να τροποποιήσουν τη σύνθεση των αερίων κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης. Οι προσροφητές οξυγόνου που υπάρχουν στη συσκευασία τροφίμων βοηθούν στη μείωση του επιπέδου οξυγόνου εντός αυτής. Αυτό μειώνει στη συνέχεια την ανάπτυξη των αερόβιων μικροοργανισμών και καθυστερεί την υποβάθμιση των λιπών.

Συσκευασίες που συνάδουν με τον πολυάσχολο τρόπο ζωής
Ανταποκρινόμενη στο σημερινό πολυάσχολο τρόπο ζωής, υπάρχει πλέον μια ευρεία σειρά τροφίμων που είναι έτοιμα για μαγείρεμα - χωρίς καν να αφαιρέσουμε τη συσκευασία! Η «συσκευασία υπό κενό» είναι μια τεχνική στην οποία τα τρόφιμα συσκευάζονται σε κενό αέρος και έπειτα θερμαίνονται για να επεκταθεί η διάρκεια ζωής τους, διατηρώντας τα θρεπτικά τους συστατικά ,τη γεύση και τη δομή τους. Πριν την κατανάλωση, τα τρόφιμα θερμαίνονται εκ νέου στη συσκευασία, διαδικασία η οποία επιτρέπει το μαγείρεμα των τροφίμων.

Μερικά προϊόντα συσκευάζονται με ειδικό τρόπο, ώστε να μαγειρεύονται στον φούρνο μικροκυμάτων. Στις συσκευασίες αυτών των προϊόντων χρησιμοποιούνται γενικά ανθεκτικά στη θερμότητα πλαστικά υλικά, όπως το κρυσταλλικό τερεφθαλικό πολυαιθυλενίο (CPET) ή το πολυπροπυλένιο (PP).

Ασφάλεια τροφίμων
Μια πτυχή της συσκευασίας που είναι σημαντική στον τομέα της ασφάλειας τροφίμων είναι ο προσδιορισμός ενός προϊόντος που μπορεί να έχει πειραχτεί ή φθαρεί ακούσια με κάποιο τρόπο κατά τη διάρκεια της παραγωγής ή της μεταφοράς. Μερικοί κατασκευαστές χρησιμοποιούν συσκευασίες στις οποίες οι φθορές είναι εμφανείς, όπως κλειστά υπό κενό pop-tops και ειδικές ασφάλειες κουμπώματα, που δείχνουν εάν μια συσκευασία τροφίμων έχει φθαρεί ή πειραχτεί. Τρόφιμα σε χαραγμένες κονσέρβες ή διάτρητα περιτυλίγματα δεν πρέπει να καταναλώνονται, καθώς μπορεί να έχουν μολυνθεί με επιβλαβείς μικροοργανισμούς.

Περισσότερα για τις συσκευασίες
Η έρευνα για καλύτερους και ασφαλέστερους τρόπους συσκευασίας στα τρόφιμα έχει σημειώσει πρόοδο τα τελευταία χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, έχει γίνει πολλή έρευνα για την καλύτερη επιλογή των υλικών συσκευασίας για τα διαφορετικά τρόφιμα, ειδικά σε ό,τι αφορά την αλληλεπίδραση μεταξύ των τροφίμων και της συσκευασίας και την περιβαλλοντική επίδραση των διαφορετικών υλικών συσκευασίας.

Συμβουλές για την ασφάλεια των τροφίμων
Η συσκευασία βοηθά να εξασφαλίσουμε την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων. Ακολουθούν μερικές επιπλέον συμβουλές για να διατηρήσετε τα τρόφιμα ασφαλή:
• Διαβάστε και τηρήστε τις συνθήκες αποθήκευσης στη συσκευασία των τροφίμων.
• Μην αγοράζετε δοχεία ή συσκευασίες που είναι σχισμένα, κατεστραμμένα ή παραμορφωμένα με οποιονδήποτε τρόπο.
• Είναι καλό να πλένεται τα στόμια των δοχείων και των μπουκαλιών των ποτών πριν πιείτε από αυτά ή να χρησιμοποιείτε καλαμάκι, καθώς μπορεί να συγκεντρωθεί σκόνη στα προϊόντα κατά τη διάρκεια της μεταφοράς και της αποθήκευσης.
• Μην τυλίγετε τα τρόφιμα απευθείας σε εφημερίδες, καθώς το μελάνι από το τυπωμένο χαρτί μπορεί να τα μολύνει. Βιβλιογραφικές αναφορές
• Briggs DR and Lennard LB. Recent Developments in Food Technologies in "Food and Nutrition, Wahlqvist (Ed) 1997
• Food Technology and Public Health. World Health Organization of the United Nations

Το παρόν άρθρο, που αποτελεί μετάφραση και προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα άρθρου που δημοσιεύτηκε στο “FOODTODAY” το 2002, είναι προσφορά για το ελληνικό κοινό από το Ίδρυμα ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ. Το “FOODTODAY” εκδίδεται από το EUFIC (European Food Information Council), με σκοπό να παρέχει στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στους εκπαιδευτικούς φορείς, στους επαγγελματίες της υγείας και στους διαμορφωτές της κοινής γνώμης επιστημονικές πληροφορίες σχετικά με θέματα υγείας, διατροφής, ασφάλειας τροφίμων και νέες μεθόδους παραγωγής, επιτρέποντάς τους να τις επικοινωνούν στο ευρύ κοινό.